Een lezer en zijn motivatie om te sporten...

Ken je die eeuwige strijd, beste lettertjesfanaat, tussen lezen en euhm… nuttige dingen doen? Niet dat lezen niet nuttig is, dat weten we allemaal, maar soms moet er ook wel eens wat anders gedaan worden. Sporten bijvoorbeeld.

Maar het regent, of het is toch wat frisjes buiten, of je hebt een beginnende keelpijn, of je knie deed wat raar vandaag, of… Eigenlijk wil je gewoon het liefst lekker wegkruipen in de zetel met je boek. Want nuttig of niet, een half uurtje wegdromen in een verhaal is het liefste wat je nu zou doen. Maar helaas geraak je op die manier nooit aan een beetje conditie of buikspieren die toch íets waard zijn. Gelukkig heb ik daar voor mezelf iets op gevonden: ik chanteer mezelf gewoon! Ik vind het allesbehalve leuk, maar het werkt wel. Een situatieschets:

Ik heb altijd wel één of een aantal boeken liggen die ik zomaar gekocht heb. Omdat ze in de aanbieding waren, omdat ze zo’n mooie cover hadden, omdat ik mezelf heb laten vangen op het Boekenfestijn… Maar om die boeken dan zomaar aan mezelf cadeau te geven, dat wil ik dan weer niet. Daarom dit eenvoudige maar doeltreffende systeem:

Voor elk gekocht boek moet ik tien keer gaan lopen. Ik kleef er een post-it met tien vakjes op en vink er elke keer eentje aan als ik ben gaan lopen. Pas na de tiende loopsessie (en nee, ik speel echt niet vals), mag ik het boek lezen. Ik ben wel een milde trainer, want een slechte dag telt ook. Op een goede dag ben ik trots op mezelf en vink ik één vakje aan en op een slechte dag ben ik trots dat ik toch geprobeerd heb en vink ik ook één vakje aan. Maar tien stappen buiten zetten en dan terugkeren telt natuurlijk niet. Het enige risico is dat je jezelf onderweg vervloekt. Maar ach, je bent toch maar weer aan het sporten. 

Mission accomplished!

Mijn vriend Hitler

‘Mijn vriend Hitler’ vertelt het verhaal van de jonge August, Gust, Kubizek en diens vriend, Adi. Adi (ja hoor, Adolf Hitler) is in het boek de irritante en betweterige jongere die je zou verwachten. Gust is dan weer een vriend die je je op het eerste gezicht niet voor hem zou inbeelden, maar die eigenlijk wel het perfecte klankbord vormt. Het verhaal is opgebouwd uit de interactie tussen deze twee figuren, met als opvallend afwezige de politiek. Wel heeft het verhaal drie andere belangrijke thema’s en die probeer ik hier kort te bespreken.

Het eerste – en misschien ook het belangrijkste – thema is het schuldgevoel. Het boek opent en eindigt ermee en het blijft ook rondspoken in het hoofd van de lezer. Het is – uiteraard – niet een vorm van schuldgevoel in de beleving van Hitler, maar een mogelijk schuldgevoel van Gust. Mogelijk, omdat hij zelfs tientallen jaren later nog altijd niet weet of hij zich nu schuldig moet voelen of niet, en schuldgevoel, omdat hij de enige was die iets had kunnen veranderen in Adi. De enige die misschien iets had kunnen voorkomen. Ergens is het ook het schuldgevoel dat anderen hem aanpraten. Niet letterlijk of direct volgens het boek, maar Gust heeft wel het gevoel dat anderen hem veroordelen. Zo heeft hij het idee dat er elke keer wel een aantal toeschouwers moeten zijn die tijdens een voorstelling hun gedachten laten afdwalen en die zich afvragen of hij Hitler niet had kunnen stoppen. Of hij al die moorden niet had kunnen voorkomen…

Daartegenover staat dan weer het tweede thema, de onschuld van Gust. Hiermee wil ik geen antwoord geven op de vraag of hij zich schuldig moet voelen, maar ik bedoel een ander soort onschuld. Een zekere onschuldige naïviteit. Misschien had Gust een heel vaag idee kunnen hebben van wat Adi ooit zou doen en misschien had hij hem ietwat kunnen sturen in zijn karakter en zijn denken, als hij zelf een andere persoonlijkheid had gehad. Als Gust een achterdochtig, kritisch, koppig en misschien meer pessimistisch persoon was geweest, dan had de kans bestaan dat hij (misschien) íets had kunnen doen. (Bewust heel voorzichtig geformuleerd.) Maar de jonge Gust was een eenvoudige, goede jongen. Een die zijn ouders graag zag, die besefte dat hij moest werken om brood op de plank te brengen en die enkel geïnteresseerd was in de wereld buiten zijn dorp als het om muziekstudie ging. Een jongen die niet had kùnnen beseffen wat er zich afspeelde in Adi’s hoofd.

Daarmee komen we uit bij het derde thema. Het determinisme van het boek. Het gevoel dat het niet anders had kunnen zijn. Desondanks is het geen pessimistisch thema. Het is zelfs eerder een vrijpleiten van Gust. Want Gust is een product van zijn opvoeding en zijn situatie, Adi’s vader was dat ook en Adi zelf werd dat ook. Het betekent niet dat beide personages geen andere keuzes hadden kunnen maken, maar ze waren beperkt en bepaald door hun eigen achtergrond. De achtergrond en het karakter van Gust maakten van hem die onschuldige, naïeve en goedhartige jonge man die – of zo lijkt het toch – onmogelijk tegen de strijdlustige en standvastige Adi in had kunnen gaan. En het is net dat laatste thema en de verwevenheid en interactie van de drie thema’s samen, die de kracht van dit boek vormen.

Nog even terzijde: het karakter en het gedrag van Adi zijn naar mijn mening wat overdreven geschetst (al is het niet onmogelijk dat Hitler echt zo’n onuitstaanbaar en verwaand nest was) en de taal is soms wat eenvoudig en straightforward (al is meer decorum misschien ook ongepast), maar dat neemt niet weg dat het inhoudelijk toch een erg sterk boek is. En dat volwassenen niet zomaar alleen mogen oordelen over een jeugdboek!

Ik vind het dus zeker een aanrader en ben benieuwd naar de reacties van andere lezers!