Go set a watchman

De media hadden hun mening al snel klaar over Go set a watchman. Het zou bijlange niet zo goed zijn als To kill a mockinbird, het zou een flauwe kladversie zijn, het zou een slecht vervolg zijn en het zou vooral verschrikkelijk racistisch zijn. Niet lezen dus. En toch schoven de boeken vlotjes over de toonbanken – verbazing alom, want het was toch zo’n slecht boek. Volgens De Standaard heeft een boekhandel in de VS zelfs aangeboden om de ontgoochelde kopers terug te betalen omdat “het teruggevonden boek bedrieglijk is aangeprezen als een volwaardige nieuwe roman, terwijl het meer een academisch document is dat inzicht biedt in Lee’s werkmethode. ‘Dit is pure uitbuiting van zowel literatuurfans als van een geliefde Amerikaanse klassieker’, schrijft de boekhandelaar op zijn website.” (07/08/2015)

Dan vraag ik mij af: wie van deze mensen heeft de twee boeken ook daadwerkelijk gelezen? Is die boekhandelaar zelf wel een ‘literatuurfan’ en waarom denkt hij in onze naam te mogen spreken? Hebben die mensen de tijd genomen om zelfs maar twee minuten opzoekingswerk over het boek te doen? Hebben ze tijdens het lezen eigenlijk wel gemerkt dat Go set a watchman geen volledig nieuw verhaal is? Want ik zou het niet geweten hebben.* (Onbelangrijk, maar) heeft die boekhandelaar trouwens enig idee hoe een academisch document eruitziet? Of wat een werkmethode is? En nog eens, omdat het toch wel een redelijk cruciale vraag is: hebben deze mensen de boeken ook echt gelezen? Zelf, met hun eigen ogen en eigen grijze cellen?

* Denk ik, het is al even geleden dat ik het boek las.

U raadt het al: ik vond het wél een goed boek. Ja, het was anders dan To kill a mockingbird, qua sfeer en qua inhoud. Maar wie leest er nu graag twee variaties op hetzelfde? (Dat is net hun kritiek!) Het was moeilijker, het was politieker en je werd niet ontroerd door twee mondige kinders en hun unieke vader, Atticus Finch. Maar Scout is in deze roman dan ook volwassen, ze ontdekt dat niet alles was wat het leek en dat dé rechtzaak in haar kindertijd geen alleenstaand geval was. Dat haar wereldje van spelen en avontuur dat enkel dáardoor onderbroken werd, een illusie was en dat Atticus hen vakkundig beschermde tegen al de rest. Dat zij bijna uniek was met haar blik die geen vooroordelen kende.

Het is inderdaad zo dat Atticus’ blik blijkbaar wel (racistische) vooroordelen kende. Dat hij niet de idealistische voorvechter blijkt te zijn die hij in To kill a mockingbird leek. Maar wat dacht je dan? Dat een blanke Amerikaanse man in die tijd volledig vrij van vooroordelen kon leven? Dat hij immuun was voor alles wat alle (blanke) volwassenen om hem heen ooit hadden gezegd? Nee natuurlijk niet. Hij was ook een kind van zijn tijd. Hij ging alleen bewuster met die vooroordelen om en probeerde er bewust iets aan te veranderen, met vallen en opstaan. En dat beeld van de idealistische vader? Hebben ze er ooit bij stilgestaan dat de lezer dat enkel heeft omdat dat is wat Scout zag? Dat ze bij haar terugkomst zelf ook beseft dat dat kinderlijke naïviteit was?

Dát is net de waarde van Go set a watchman. De sfeer en het realisme van deze roman sluit perfect aan bij de verhaallijn. Geen kinderverhaaltjes en gescheurde broeken meer. Nee, een jonge vrouw die met een volwassen blik ziet wat ze als kind niet zag. En de lezer met haar. Of Go set a watchman nu een kladversie was van To kill a mockingbird of niet; of het ervoor of er na geschreven is; of een of andere boekhandelaar het nu wel of geen literatuur vindt … Het maakt mij niet uit. Voor mij is het een prachtig tweeluik dat een ereplaatsje krijgt in mijn boekenkast.

(Het enige wat mij bij deze roman écht tegensteekt is de controverse rond de publicatie ervan. Ik hoop uit de grond van mijn hart dat men geen misbruik heeft gemaakt van de verslechterde gezondheid van Harper Lee en het overlijden van haar zus, want dan mogen ze van mij gerust alle exemplaren in brand steken. Het is een geweldige roman, maar dat is het niet waard.)